Megakampania Wiki
Advertisement

Thrash6

Drzewo genealogiczne dynastii Piastów w czasach panowania Masława II.

Masław II Półręki (ur. 946, zm. 1022) - król Polski i Pomorza w latach 954 - 1022. Syn Mieszka I i badeńskiej księżniczki Hildegardy. Mąż księżniczki Carli z Lotaryngii. Ojciec Ludmiły, Mieszka (księcia Pomorza Gdańskiego), Mikołaja (księcia–biskupa Wołogoszczy) i Aldony. Przydomek "Półręki" przylgnął do Masława po bitwie pod Loon w Lotaryngii, podczas której została mu odcięta kończyna.

Dzieciństwo i wychowanie[]

Masław, zgodnie z dotychczasową piastowską tradycją, od szóstego roku życia był wychowywany przez swojego ojca, a po jego nagłej śmierci, przez swoją matkę i regentkę, królową Hildegardę.

Regencja Hildegardy[]

Mapa mies

Terytoria Polski w chwili śmierci Mieszka I

Mieszko I umarł nagle w 954 r. w czasie trwającej reakcji pogańskiej i najazdu frankijskiego poszukiwacza przygód, Rorgona Iniga. Ze względu na wiek Masława II, władzę jako regentka objęła jego matka Hildegarda. Sytuację króla Polski komplikował fakt, że wskutek obowiązującego wówczas prawa dziedziczenia Masław prócz korony otrzymał po ojcu tylko Ziemię Gnieźnieńską, a pozostałą część dotychczasowej domeny królewskiej (prowincje: opolską, gdańską, łużycką i wołyńską) przejął jego brat, Odon.

Regentka działała jednak szybko. Jeszcze w lutym 955 r. spiskujący książę wielkopolski Piast został uwięziony, pozbawiony tytułu książęcego i Ziemi Poznańskiej. W ten sposób osłabiono najbardziej niepewnego wasala i podwojono domenę królewską.

Wojna z Rorgonem[]

Kolejnym wyzwaniem była inwazja armii Rorgona, Franka ze środkowej Italii. Ponad 6 tys. wojowników frankijsko-włoskich wylądowało na wybrzeżu Pomorza Gdańskiego w czerwcu 955 r. i rozpoczęło oblężenie Bytowa. Wojna z Rorgonem została rozstrzygnięta do końca roku, w bitwach pod Gdańskiem i Łęknem, w których oddziały frankijsko-włoskie zostały całkowicie wyniszczone, zaś sam Rorgon został uwięziony.

Rebelia małopolska[]

W 960 r. spiskujący książę Mieszko II Brzeski z Małopolski ogłosił rebelię. Mimo potęgi jaką zapewnił sobie jego ród dzięki niegdyś dobrym relacjom z Koroną, Małopolanie nie byli w stanie pokonać sił lojalistów w bitwie pod Zawichostem. Po kolejnej zwycięskiej bitwie dowódcy królewscy oblegli Kraków. Po zdobyciu stolicy Małopolski, a następnie Tarnowa, książę Mieszko II trafił do lochu, gdzie umarł, a rebelia została stłumiona w październiku 961.

Królowa Hildegarda wykorzystała bunt do dalszego wzmocnienia domeny królewskiej, włączając do niej bogatą Ziemię Krakowską.

Objęcie władzy i pierwsze lata rządów[]

Najazd pogański (961-963)[]

W 961 r. połabskie plemię Obodrzyców i Ruś Kijowska, zjednoczone pod berłem Lidii Obodrzyckiej zaatakowały Polskę, usiłując zająć Wołyń. Polscy dowódcy zdecydowali się najpierw rozprawić się z Połabianami, nim ci połączą się z siłami na Rusi. W 962 r. 16-letni Masław przejął rządy osobiste w państwie i osobiście poprowadził armię przeciwko poganom obodrzyckim w zwycięskiej bitwie pod Halberstockiem na Połabiu, jako dowódca kawalerii. Do końca wiosny 962 r. Obodryci zostali wyeliminowani z wojny. Jesienią 962 r. Rusini zostali rozgromieni pod Lwowem, zaś w styczniu 963 r. - pod Bielskiem. Ostatecznie, po upadku kilku grodów w Brześciu pogańska władczyni poddała się.

Pierwsze decyzje[]

Masław II przejął od Hildegardy rządy w państwie w dość dobrej kondycji. Relacje z wasalami były przyzwoite, a domena poszerzona o przejęte ziemie poznańską i krakowską. Młody król wykrył i zniweczył rodzący się spisek ks. mazowieckiego, Stoigniewa I, dając dowód swoich talentów perswazyjnych.

Masław w pierwszych latach swoich bezpośrednich rządów nadał ogólny kierunek swojej polityce zagranicznej. Związał ród Piastów z potężnymi Karolingami, poślubiając księżniczkę Karlę, córkę króla lotaryńskiego Onfroya I. Kierunek zachodni został wzmocniony małżeństwem królowej matki, Hildegardy, z władcą Niemiec Burchardem I. W ten sposób dynastia piastowska została wprowadzona na szerokie wody polityki europejskiej i zyskała spory prestiż.

Dodatkowo, w 964 roku młody król zarzucił plany podboju Pragi, które snuł jego ojciec. Decyzja ta miała podłoże religijne - pobożny Masław uznał, że celem jego ekspansji będą państwa niechrześcijańskie.

Polityka zagraniczna[]

Interwencja w Lotaryngii (965-966)[]

W rok po ślubie się z Karlą, królewną lotaryńską, Masław otrzymał prośbę jej ojca, króla Onfroya I, o pomoc w kilku wojnach, jakie w tym czasie on toczył. W lipcu 965 młody król na czele ponad 6 tys. wojów wyruszył do Lotaryngii. Pojawienie się licznej armii polskiej zmieniło diametralnie układ sił. Do stycznia 966 r. armia polska unicestwiła bunt ks. Holandii, Lothara, niszcząc jego wojska w bitwach pod Brukselą i Loon. W tej drugiej Masław II utracił rękę, dzięki czemu zyskał przydomek "Półręki". Następnie Polacy rozstrzygnęli wojnę toskańsko-lotaryńską oraz pokonali hr. Macon pod Commercy, skłaniając go do zawarcia pokoju bez rozstrzygnięć. Efektowna kampania lotaryńska przyniosła Masławowi II sławę w Europie i wdzięczność króla Lotaryngii. Kosztem było inwalidztwo, które znacznie obniżyło zdolności militarne króla.

Święta Wojna o Branibór i Łączyn (967-970)[]

W 967 r. Masław II próbował wykorzystać osłabienie królowej rusko-obodryckiej Lidii I do zdobycia ziem braniborskiej i łączyńskiej. Kampania na Połabiu od samego początku nie szła jednak po myśli króla. Jeszcze w 967 r. po stronie rusko-obodryckiej stanęli Pomorzanie, zadając Masławowi spore straty wskutek wojny podjazdowej. Rok później pogan wsparło zbrojnie plemię Głomaczy. W lutym 968 r. polski król pobił wprawdzie idących na zachód Rusinów pod Malborkiem, a latem tego samego roku pod Braniborem rozgromił i wyłączył Pomorzan z wojny, ale musiał przerwać oblężenie Braniboru, tracąc szansę jego zdobycia. Głomacze zostali pokonani do października 969 r., ale opóźnili postępy polskie na Połabiu. Polski szturm Braniboru zimą 969/970 zakończył się ciężką klęską i ogromnymi stratami zmuszając Masława do zakończenia wojny bez nabytków terytorialnych. Bezpośrednim skutkiem tego niepowodzenia był wybuch buntu Odona, brata Masława.

Święta Wojna Polsko-Czeska (978)[]

Po paru latach stabilizowania sytuacji wewnętrznej w kraju i reformach, Masław II powrócił do agresywnej polityki anypogańskiej, kierując uwagę na tengryjskiego władcę Czech, Boresa I. Korzystając ze zgromadzonej armii w sile 15,5 tys. ludzi Masław II przeprowadził błyskotliwą 6-miesięczną kampanię, w wyniku której Bores I zrzekł się na rzecz Polski Ziemi Pilzneńskiej. Masław nie podjął jednak żadnych dalszych kroków w celu podboju całych Czech.

Podbój Pomorza i Połabia[]

Głównym kierunkiem ekspansji Polski za czasów Masława II były tereny pogańskich plemion zachodniosłowiańskich w dorzeczu Łaby i nad Bałtykiem. Gorliwy katolik, jakim był król, dążył do chrystianizacji tych ziem i włączenia ich do swego państwa.

W pierwszej kolejności król skupił się na Pomorzanach, którzy od 972 pozostawali pod władzą Szwecji. Korzystając z problemów, jakie Szwecja miała w postaci wojen z Litwą, Rusią Nowogrodzką oraz chwiejnej sytuacji wewnętrznej, Masław II trzykrotnie najeżdżał ziemie pomorskie, podporządkowując kolejno Ziemię Słupską (między 978 a 984 rokiem), Szczecińską i Wołogoską (wojna 988-990 r.). Po stronie polskiej aktywny udział wzięły oddziały sprzymierzonego z Masławem króla Włoch. Nieoczekiwanego wsparcia finansowego udzielił też papież.

Proces zajmowania płd. wybrzeży Bałtyku przez Masława został zakończony w latach 1001-1003, gdy podbita została Rugia (wojna 1001-1002) i Warnowia (wojna 1003). Polskę w tych zmaganiach wspierał Zakon Joannitów.

Znacznie trudniejszym zadaniem był podbój plemion połabskich. Po fatalnej w skutkach wojnie o Branibór i Łączyn w latach 967-970, Masław II nie zdecydował się atakować Obodrzyców dopóki pozostawali w unii personalnej z Rusią Kijowską. Dopiero, gdy Rusini próbowali schrystianizować Połabie, doszło tam do potężnego buntu pogańskiego, w wyniku którego Obodryci zerwali związki z Kijowem. Wykorzystując to, Masław II w roku 1005 r. zorganizował wyprawę polsko-joannicką, w wyniku której zajęto prowincje braniborską i łączyńską, które włączono do państwa Masława II w listopadzie 1005 roku.

Ostatnim nabytkiem Masława na Połabiu była ziemia dziewińska zdobyta po wojnie z Dalemieńcami i Milczanami (wojna 1013-1014).

Krucjata Grecka[]

W listopadzie 992 r. papież Hilariusz II ogłosił I Krucjatę przeciw muzułmańskim Abbasydom w Grecji. Masław II przyłączył się do niej, wyruszając z niemal 8 tys. wojów do Grecji, gdzie dotarł we wrześniu 994 r. Armia polska stanowiła największy kontyngent wojsk chrześcijańskich, chociaż jakościowo ustępowała armiom Joannitów i Templariuszy. Polacy stanowili lewe skrzydło krzyżowców w obydwu bitwach pod Kastorią (wrzesień-październik 994 r.) oraz pod Kruszewem (listopad 994 r.), które zakończyły się triumfem krzyżowców. Wojska polskie wyróżniły się szczególnie w drugiej bitwie pod Kastorią, łamiąc prawe skrzydło wroga, oraz zdobywając gród Debar w październiku 995 r. Wskutek niepokojów w Polsce wywołanych tzw. Krucjatą Pasterzy, Masław II wycofał się z udziału w dalszej części greckiej wyprawy, co zdecydowało o jej niepowodzeniu.

Krucjata Pasterzy[]

W maju 995 na południowo-zachodnich krańcach kraju zorganizowała się 30-tysięczna armia chłopska pod przywództwem niejakiego Konrada, tzw. Mistrza Węgier. Powstała ona na bazie ruchu o charakterze antyklerykalnym, antyestablishmentowym i antysemickim, na fali pogarszającej się sytuacji gospodarczej. Pasterze w krótkim czasie, tj. do końca 995 r. przejęli w całości kontrolę nad prowincjami pilzneńską i litomierzycką i rozpoczęli marsz na Łużyce i Śląsk. Wracający z Grecji król doznał klęski w dramatycznej bitwie pod Myśliborzem późną wiosną 996 roku, mimo wielkich strat zadanych "pasterzom". W trakcie kolejnej bitwy pod Obrzyckiem, gdy wojska królewskie bliskie są całkowitej klęski, w nie do końca znanych okolicznościach armia "pasterzy" całkowicie się rozproszyła a wojna dobiegła końca.

Obrona granicy wschodniej[]

W odróżnieniu od sytuacji u swych zachodnich granic, na wschodzie Masław II Półręki unikał wojen. Nie uchroniło go to jednak przed wojnami na tym odcinku. Kością niezgody z Rusią Kijowską oraz Nowogrodzką pozostawała przynależność prowincji włodzimierskiej na Wołyniu, pozostającej w granicach Polski od czasów Siemowita I Okrutnego. Już na początku rządów król odparł uderzenie ruskie wychodząc obronną ręką z wojny w latach 961-963. Starcia z Rusinami były też stałym elementem towarzyszącym królowi w trakcie ekspansji na ziemię obodrzyckie, pozostające wtedy pod zwierzchnością władców kijowskich. W związku z wyraźnym wzmocnieniem pogańskiej Rusi Nowogrodzkiej kosztem Kijowskiej w pierwszej dekadzie XI wieku, król zdecydował się na prewencyjny atak na Ziemię Brzeską celem osłabienia sąsiada. W wyniku wojny polsko-nowogrodzkiej 1010 -1011 Masław II zdobył prowincję brzeską, którą przekazał posiłkującemu go Zakonowi Szpitalników (Joannitów). Dało to początek Joannickiemu Państwu Zakonnemu, które zgodnie z długofalowymi planami króla stanowiło odtąd solidny polski bufor bezpieczeństwa przeciwko niechrześcijańskim wojskom.

W trakcie swojego panowania Masław II dwukrotnie musiał dawać odpór próbom podboju płn. Mazowsza przez Litwę. Jednak zarówno wojna w latach 1006-1007, jak i 1018-1019 zakończyła się druzgocącą klęską króla Litwy Styguta, który każdorazowo tracił właściwie całość swych wojsk, zmuszony też był dwukrotnie wypłacić ogromne odszkodowanie.

Misje chrystianizacyjne[]

W trakcie swojego panowania pobożny Masław II zorganizował imponującą ilość wypraw do państw pogańskich celem zachęcenia ich do przejścia na wiarę chrześcijańską. Najczęściej misje te były kierowane na Litwę - czterokrotnie (970, 977, 1015 i 1021 r.) oraz do Rusi Nowogrodzkiej (975 i 1021 r.), ale w orbicie działań misyjnych polskich misjonarzy znalazły się również ziemie Głomaczy (975 r.) i Pomorzan, jak też Danii (978 r.), a nawet odległych Briańska (1015 r.) i Permu (1021 r.). Wszystkie te misje zakończyły się jednak niepowodzeniem.

Polityka wewnętrzna[]

Pozycja monarchy w państwie i relacje z wasalami[]

W czasie 68-letnich rządów Masława II doszło do zaledwie dwóch buntów możnych: w latach 960 - 961 (bunt Mieszka II, ks. małopolskiego) i 970 - 972 (bunt Odona Opolskiego i Stoigniewa I Mazowieckiego); obydwa zostały skutecznie stłumione. Król prowadził umiejętną politykę personalną przy rozdziale dóbr i miejsc w radzie królewskiej, podobnie jak jego ojciec miał też renomę wytrawnego negocjatora. Cieszył się znacznym prestiżem z uwagi na skuteczną politykę ekspansji. Podniósł autorytet korony na wysoki poziom oraz wprowadził w 973 roku zasadę primogenitury przy dziedziczeniu w rodzie królewskim. Rozwiązanie to uniemożliwiło rozpad królewskiej domeny w wyniku dziedziczenia, co stanowiło główny problem pierwszych lat jego rządów, a tym samym wzmocniło pozycję monarchy względem jego lenników.

Podwójna korona[]

W wyniku wielu wojen z poganami, Masław zdobył ogromne obszary na Pomorzu i Połabiu, po czym znaczną ich część schrystianizował. W związku z czym już w 1005 r. planował koronację na króla pomorskiego. Ostatecznie doszło do tego 23 października 1009 r., w wyniku czego powstało Królestwo Pomorza a Masław stał się jego królem, pierwszym w historii. Królestwa Polski i Pomorza pozostawały w unii personalnej aż do 1108 r., jakkolwiek Piastowie utrzymali pomorską koronę aż do roku 1190.

Relacje z Kościołem[]

Król Masław II przez całe swe panowanie utrzymywał znakomite relacje z Kościołem Rzymskokatolickim. Będący gorliwym chrześcijaninem, niezmordowanie prowadził misję chrystianizacyjną ziem polskich i pomorskich, co doprowadziło do pełnego nawrócenia wszystkich prowincji państwa. Zniszczył słynną pogańską świątynię na Rugii - Arkonę. Król dbał również o rozwój infrastruktury kościelnej w swym państwie i na niezwykle szeroką skalę rozwinął obyczaje religijne. Na prośbę papieża zrezygnował z prawa do inwestytury w roku 1001, osłabiając swoją pozycję w relacjach z duchowieństwem. Znany był też jako niezwykle hojny donator Zakonu Joannitów, któremu oddał w jałmużnie zdobytą Ziemię Brzeską, co doprowadziło do powstania silnego Państwa Zakonnego w lipcu 1011 r. Monarcha cieszył się ogromnym uznaniem papieża, który z własnej inicjatywy udzielił mu finansowego wsparcia przy okazji wojny ze Szwecją o Pomorze. Również Joannici stawiali się licznie na każde wezwanie Masława II, przyczyniając się walnie do jego zwycięstw nad poganami.

Najbardziej spektakularnymi przejawami doskonałych relacji z Kościołem Rzymskokatolickim były piesza pielgrzymka króla do Rzymu w 985 roku oraz udział w I Wyprawie Krzyżowej do Grecji w latach 993-995.

Reformy militarne[]

Masław II dużo uwagi poświęcał rozwojowi własnej drużyny i siły obronnej państwa. Za jego panowania doszło do rozwoju kawalerii, której sam był dowódcą. Drużyna królewska została przekształcona z pieszej formacji w 500-osobową jednostkę kawaleryjską, w tym 100 ciężkozbrojnych jeźdźców. Podniosło to znacznie jej wartość bojową. Król, który parokrotnie w czasie swoich rządów był napadany, wzmocnił też królewską straż.

Podniesieniu zdolności obronnych państwa służyła rozbudowa infrastruktury wojskowej. Masław II intensywnie rozbudowywał gród i zamek w Pyzdrach na Ziemi Gnieźnieńskiej. Inwestycje podobnego typu miały też miejsce w Poznaniu, Gnieźnie i Bytowie.

Polityka dynastyczna[]

Masław II, mimo różnic charakterów i początkowo chłodnych relacji, stworzył udany związek ze swoją żoną, królewną lotaryńską Karlą. Para doczekała się czwórki dzieci - synów: Mieszka i Mikołaja oraz córek: Ludmiły i Aldony. Masław II osobiście wychował Mieszka na swego następcę i systematycznie wprowadzał go w arkana władzy, przekazując mu we władanie Ks. Pomorskie 985 roku, a następnie mianując głównym wojewodą w roku 989. Zabezpieczył też jego sukcesję wprowadzając zasadę primogenitury. Mieszko został również ożeniony w 988 r. z Jarosławą, z wielkomorawskiego rodu królewskiego Mojmiridów, a po jej zgonie - z Kingą, córką ks. śląskiego Witosza II. Świetnie zapowiadający się następca tronu stracił jednak ramię w trakcie ćwiczeń w 1010 roku, a w marcu 1012 roku umarł, pozostawiając po sobie syna i następcę tronu, królewicza Janka.

Mikołaj, młodszy syn Masława, od 6 roku życia wychowywany przez duchownych, od początku przeznaczony był to służby kościelnej. Po osiągnięciu pełnoletności w 989 roku, został on następcą biskupa Boguchwała,a w roku następnym objął sakrę biskupa Anklam i władcy Wołogoszczy.

Ludmiła została wydana za mąż za Leonarda Karolinga, późniejszego króla Włoch. Po śmierci męża sprawowała funkcję regentki Królestwa Włoch w imieniu swojej córki, królowej Adalmode.

Mapa mas

Terytoria Polski w chwili śmierci
Masława II Półrękiego

Śmierć i sukcesja[]

Masław, król Polski i Pomorza, zmarł 11 czerwca 1022 w wieku 76 lat. Swojemu następcy pozostawił dwie korony królewskie państw mocnych i stabilnych, o ugruntowanej pozycji międzynarodowej i niemal w całości schrystianizowanych. Ponieważ jego syn, królewicz Mieszko nie żył już od ponad 10 lat, tron i tytuły królewskie przypadły wnukowi Masława a synowi Mieszka, niepełnoletniemu wtedy królewiczowi Jankowi, który objął rządy jako Janko I.

Rodzina[]

Masław za żonę miał Carlę z dynastii Karolingów, z którą posiadał czwórkę potomstwa:

  • Ludmiła (ur. 966, zm. 1052) - żona króla Włoch, Léonarda oraz księcia Szwabii, Fryderyka.
  • Mieszko Gdański (ur. 969, zm. 1012) - książę Pomorza Gdańskiego.
  • Mikołaj (ur. 973, zm. 1011) - książę-biskup Wołogoszczy.
  • Aldona (ur. 980, zm. 1004) - żona księcia Tyrolu, Widukinda.

Ocena[]

Rządy Masława Półrękiego przyniosły niezwykły rozrost terytorialny państwa polskiego. Król stworzył Królestwo Pomorza związane przez ponad 100 lat ścisłą unią personalną z Polską. Doprowadził do końca proces chrystianizacji kraju, wiążąc go na trwałe z cywilizacją zachodnioeuropejską. Interwencja w Lotaryngii oraz udział w I Krucjacie, jak też małżeństwa z czołowymi rodami panującymi w Europie sprawiło, że Piastowie wyszli z zaścianka i stali się znanym i uznanym rodem panującym w Europie. Mimo, że sam Masław nie był wybitnym dowódcą, a swoje podboje zawdzięczał w dużej mierze Joannitom to starał się podnieść możliwości militarne państwa. Wiele jego kroków zadziwia dalekowzrocznością, jak choćby zainstalowanie Joannitów na Wołyniu, co trwale zabezpieczyło wschodnią flankę Polski. Zarzuca mu się niekiedy zbyt dużą uległość względem Kościoła, a także pewne zaniedbania w zakresie rozwoju ekonomicznego kraju. Jednak nawet jego przeciwnicy z szacunkiem odnoszą się do podniesienia autorytetu polskiej korony i wprowadzenia primogenitury, co stanowiło ogromne wzmocnienie państwa.

Ciekawostki[]

  • Masław był pierwszym w historii królem Pomorza, gdzie rządził jako Masław I Półręki.
  • Najdłużej panujący władca Polski - 68 lat.
  • Był pierwszym polskim władcą, który założył koronę innego państwa.
  • Jako pierwszy władca Polski odbył pielgrzymkę, odwiedził Rzym i został krzyżowcem.
  • Był pierwszym polskim monarchą, który interweniował zbrojnie w Europie Zachodniej.
  • W 990 r. był szkolony przez dalekowschodniego mistrza sztuk walki, prawdopodobnie Japończyka.
  • W 992 r. podjął próbę skonstruowania maszyny latającej, co omal nie zakończyło się jego śmiercią podczas próby lotu - król przeżył jednak upadek z wysokiego klifu.


Władcy Polski
Piastowie książęta Polan: ChościskoPiast
wielcy książęta Polan: Siemowit Okrutny
królowie Polski: Masław I ŚwiętyMieszko IMasław II PółrękiJanko NieprawyMieszko II WielkiKarol
Mazowieccy Krystyn I ZdobywcaKazimierz I StaryGertruda IWielisław IWielisław II ŚmiałyStefan WielkiGierołt IPaweł IPaweł IIGierołt IIBoguchwał ŚmiałyZwinisława Okrutna
Lubomelscy Mirosław BratobójcaJacek MądryMiłobrat SzalonyKrystyn II WielkiKazimierz IIKazimierz IIIKrystyn III Helena IScholastyka IWolisława ZjednoczycielkaGertruda II


Królowie Pomorza
Piastowie Masław I PółrękiJanko NieprawyMieszko WielkiHumbertMasław II MądryAnna I Sprawiedliwa
Lisy WojutaKrzesław
Legniccy MiłoszSulistryjWojsława Stara
Welfowie Mirosław IKarol SprawiedliwyMirosław II MłodySulisław GrubyStefan OtyłyNadziejaBoguchwał PijakJanko II WelfRyksa WelfMirosław III WelfSulisław II WelfKunegunda I WelfŻelibrat IGierołt WelfAnna II WelfWszebora I WelfPechna I Welf
Advertisement