Ten artykuł został nagrodzony Medalem. |
Janko Nieprawy (ur. 1009, zm. 1056) - król Polski i Pomorza pochodzący z dynastii Piastów w latach 1022 - 1056. Był następcą Masława II Półrękiego i poprzednikiem Mieszka II Wielkiego.
Dzieciństwo[]
Cechy[]
Janko został wychowany na człowieka cynicznego, samowolnego i szczerego.
Regencja[]
Regencja Scholastyki (1022)[]
Po śmierci pobożnego króla wasale byli źle nastawieni do Janka, który posiadał zbyt dużą domenę. W tej sytuacji Scholastyka przekazała księciu Śląska Pilzno, a swojemu mężowi księstwo Braniboru i ziemię dziewińską. Po nadaniu mu ziem odrzuciła władzę regencką.
Regencja Władysława (1022-1025)[]
Nowym regentem został hrabia Władysław z Belgardu, rządzący Ziemią Słupską. Wykorzystał on swoje stanowisko, by obniżyć autorytet korony na Pomorzu.
Zachęcony śmiercią Masława władca Litwy już trzeci raz wypowiada Polsce wojnę. Po zebraniu sił i wynajęciu najemników wojska polskie atakują litewską armię pod Pruszkowem. Oddziały nieprzyjaciela zostały pokonane i dobite po krótkim pościgu. W 1023 r. Polacy zdobyli Ełk na Jaćwieży, a potem zajęli się niszczeniem pomniejszych oddziałów, kończąc trzecią z kolei wojnę Polsko-Litewską o Ziemię Płocką.
W 1024 r. królowi wypowiedział wojnę zakon szpitalników, którzy chcieli odzyskać prawnie do nich należący Włodzimierz Wołyński. W 1025 r. dochodzi do bitwy pod Kowlem, gdzie Polacy przegrywają mimo przewagi liczebnej. Zakonnicy posiadali dobrych dowódców i bardziej zaawansowaną technologię militarną. Pokonany król musiał poddać się i oddać rycerzom zakonnym swoje ziemie.
Dorosłość[]
16 lat buntów[]
Bunt Wincentego Kujawskiego[]
Niedługo po przejęciu władzy wybuchła rebelia mająca na celu obniżenie autorytetu korony także na ziemiach Polski. Przywódcą buntu był książę Kujaw, Wincenty, a także hrabina Kujaw, Krystyna z rodu Piastów. Po zdobyciu Kalisza i Inowrocławia wojska polskie atakują rebeliantów pod Sieradzem. Po przegranej bitwie zbuntowani możnowładcy poddali się i zostali uwięzieni w 1026 r.
Bunt Wincentego Łużyckiego i powstanie pogan[]
W 1027 r. rebelię ogłasza hrabia Lubusza i Łużyc, Wincenty, ponieważ zostało mu udowodnione spiskowanie przeciwko królowi. Zostaje on jednak szybko pokonany rok później. W tym samym czasie wybucha powstanie Słowian, które szybko upada.
Bunt Wańka[]
W 1037 r. wybuchła rebelia, która miała na celu ustanowienie królem Wańka, księcia Mazowsza. Dowódcą tej rebelii był książę Małopolski, Mściwój. Oprócz nich do buntu dołączył jeszcze książę Kujaw, Warcisław. Wkrótce potem do rebelii dołącza się książę Wacław ze Śląska, najpotężniejszy z wasali. Dzięki szybkim manewrom lojalistom udawało się przechwycić pomniejsze armię wroga w bitwach pod Pyzdrami, Budziszynem i Krotoszynem. W 1038 r. buntownicy przystąpili do negocjacji z królem. Ustalono, że książę Małopolski i Mazowsza zostaną wtrąceni do lochu, a pozostali zachowają wolność i tytuły. Po wojnie domowej władca wydał rozkaz za który otrzymał przydomek "Nieprawy" - ścięcie Wańka.
Bunt Jarosława[]
W 1040 r. wybucha kolejna, podobna do poprzedniej rebelia, której przywódcą jest nowo mianowany książę Małopolski, Jarosław, chcący w koronacji syna Wańka, Wacława II. Do frakcji dołącza dodatkowo Warcisław z Kujaw, któremu pozwolono zachować wolność po ostatniej rebelii i hrabia Łużyc i Lubusza oraz książę Śląski. Strategia szybkich manewrów została wykorzystana i tym razem, umożliwiając zwycięstwa pod Pyzdrami, Gdańskiem, Krotoszynem, choć to było nieco bardziej wymagające, Lubuszem i Krakowem. Po zdobyciu Krakowa, wojska królewskie zaatakowały niedobitków pod Jabłonkowem koło Cieszyna. W 1042 r. wszyscy uczestnicy tego buntu zostali uwięzieni. Niestety, w czasie tego zamieszania prawosławne księstwo Głomaczy zdołało odebrać księciu Śląska Pilzno.
Odzyskiwanie ziem[]
Wojna z Ryszardem[]
W 1051 r. Janko podbił Weligrad, rządzony przez Ryszarda, który tytułował się królem Rusi Kijowskiej, nie posiadając żadnej de iure ruskiej ziemi.
Wojna z Wielkomorawianami[]
W 1053 r. wypowiada on wojnę o Pragę królowi Wielkich Moraw, Albertowi Sprawiedliwemu. Wojska polskie wygrywają z morawskimi bitwę pod Kralowym Hradcem.
W 1054 r. po stronie władcy Państwa Wielkomorawskiego stanął Patryk, książę Głomaczy i szwagier Janka. Mimo tego, dowódcy wojsk polskich każą dokończyć oblężenie Pragi. Następnie, udają się na północ i pokonują wojska Głomaczy pod Belgardem. Po tej porażce król Albert decyduje się oddać Jankowi Pragę.
Wojna z Gołomaczami[]
W 1055 r. wojska Głomaczy został pokonane pod Geweszynem na Ziemi Weligradzkiej, ale wojna wciąż trwała.
Wrota piekieł[]
W 1056 r. doszło do zaskakującej katastrofy. W okolicach Gniezna zatrzęsła się ziemia, otwierały się szczeliny skalne, z których wylatywał duszący gaz, a ogniska i pochodnie paliły się na zielono. Chłopi dawali do zrozumienia, że są z tej sytuacji niezadowoleni, ale król ignorował ich prośby i żądania. Janko umiera w 1056 r. na zapalenie płuc spowodowane dymem ze szczeliny w powierzchni ziemi. Wśród plebsu i pospólstwa utrwaliła się legenda o tym, jakoby sam Lucyfer miał zabrać duszę niegodziwego króla bezpośrednio do piekła.
Rodzina[]
Był żonaty z Mafaldą z dynastii Karolingów, z którą doczekał się czwórki potomstwa:
- Elżbieta (ur. 1026, zm. 1059) - żona księcia Śląska, Stanisława z Czarnkowa
- Jadwiga (ur. 1044, zm. 1075) - żona księcia Mazowsza, Przemysława Mazowieckiego
- Mieszko II Wielki (ur. 1046, zm. 1108) - król Polski, Czech i Pomorza
- Eufemia (ur. 1028, zm. 1083) - żona księcia Małopolski, Jarosława II
Ocena rządów[]
Król Janko jest władcą raczej niedocenianym, co jest opinią nie do końca słuszną. Pomimo utracenia niewielkiej ilości ziem na wschodzie - na rzecz podstępnego zakonu Szpitalników - podbił Pragę, która była prawdopodobnie najważniejszym punktem handlowym w tej części Europy Środkowej. Zdobył także tereny pomorskie i pozostawił po sobie silne państwo, którego potencjał wykorzystał jego syn - Mieszko II Wielki.
Władcy Polski | |
---|---|
Piastowie | książęta Polan: Chościsko • Piast wielcy książęta Polan: Siemowit Okrutny królowie Polski: Masław I Święty • Mieszko I • Masław II Półręki • Janko Nieprawy • Mieszko II Wielki • Karol |
Mazowieccy | Krystyn I Zdobywca • Kazimierz I Stary • Gertruda I • Wielisław I • Wielisław II Śmiały • Stefan Wielki • Gierołt I • Paweł I • Paweł II • Gierołt II • Boguchwał Śmiały • Zwinisława Okrutna |
Lubomelscy | Mirosław Bratobójca • Jacek Mądry • Miłobrat Szalony • Krystyn II Wielki • Kazimierz II • Kazimierz III • Krystyn III • Helena I • Scholastyka I • Wolisława Zjednoczycielka • Gertruda II |
father=568795