Megakampania Wiki
Advertisement

Jacek Mądry (ur. 26 listopada 1420, zm. 17 lipca 1465 w Szczytnie) - król Polski i Czech z dynastii Lubomelskich. Znany także jako "król-handlarz".

Panowanie[]

Pierwsze lata rządów (1448 - 1452)[]

Po śmierci jego ojca Mirosława objął panowanie nad Polską szykującą się do konfrontacji z Rusią Kijowską i Czechami, które wracały do stabilizacji po niegroźnej w skutkach wojnie domowej. Już w pierwszych latach swoich rządów dał się poznać jako sprawny zarządca, wielki orędownik polityki handlowej i kontynuator idei centralizacji władzy monarszej. W 1449 roku wydał prawo organizacji jarmarku w Krakowie, a rok później w Lublinie. Powiększał w tym samym czasie królewszczyznę o ziemię raciborską.

Wojna z Rusią Kijowską (1452 - 1454)[]

W 1452 roku Ruś Kijowska razem ze Szwecją wypowiedziały wojnę Litwie. Król Jacek uznał to za dogodny moment do rozpoczęcia zbrojnej agresji przeciwko wschodniemu sąsiadowi. Miał ku temu podstawy z powodu nałożonego embarga handlowego oraz udokumentowanych roszczeń do ziemi przemyskiej. Na Wschód ruszyły dwie armie: małopolska (pod dowództwem Gierołta Krasińskiego) i pomorska (pomerelska).

Jeszcze w tym samym roku pierwsza z nich zdobyła Przemyśl, ruszając dalej na Lwów (zdobyty w roku następnym), a druga Pińsk, maszerując na Turów (zdobyty również w 1453), nie napotykając przy tym większych sił przeciwnika. Do pierwszej ważnej bitwy doszło dopiero 18 lutego 1453 roku pod Mińskiem, gdzie armia pomorska starła się ze sprzymierzeńcami Kijowa w postaci ordy Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej i poniosła klęskę. Nie doszło jednak do przełamania sytuacji na froncie ze względu na zwycięstwo wołyńskiego rycerstwa, które zmusiło do odwrotu także Bułgarów. Pozwoliło to na zdobywanie kolejnych grodów: Równego i samego Mińska przez armię małopolską. W tym samym czasie pokonana tam przedtem armia pomerelska skierowała się na nieoczekiwanie nadciągające z terenów Litwy siły kijowskie. Wsparta posiłkami na czele z samym monarchą starła się z wrogiem pod Grodnem 1 czerwca 1453. Także tym razem Polacy odnieśli porażkę przez co stracili Szczytno. Sukcesem było zdobycie przez wojska Krasińskiego potężnego zamku w Haliczu oraz Witebska przez Wołynian.

Niestety Rusini gonili pokonaną armię przez co doszło do serii dwóch starć pod Sandomierzem na przełomie sierpnia i września 1453. Pierwsze zakończyło się kolejną porażką wojsk polskich, natomiast drugie - zwycięstwem, dzięki skądinąd spóźnionym kolejnym posiłkom małopolskim. Lecz sytuacja nie napawała optymizmem. Pomimo kolejnego zwycięstwa tego samego roku w Równem, królewska armia odniosła porażkę w walce o odzyskanie Szczytna. Po raz kolejny doszło do starcia na polskiej ziemi pod Wizną, które miało miejsce w styczniu 1454 ale i tym razem polskie rycerstwo wsparte oddziałami wołyńskimi odniosło sukces.

Do największej bitwy w wojnie doszło pod Wołyniem (marzec 1454). Połączone siły Kijowa i Bułgaru pokonały armię polsko-wołyńską. Jej wynik nie przełożył się jednak na utratę zdobytych wcześniej terytoriów, więc w listopadzie 1454 doszło do kolejnego starcia na Wołyniu, gdzie tym razem zakończyło się ono polskim zwycięstwem. Obie strony były już na tyle zmęczone konfliktem, że rozpoczęły się rozmowy pokojowe. W ich efekcie Ruś Kijowska zrzekła się ziemi przemyskiej na rzecz Polski, wypłacając przy tym sporej wysokości odszkodowanie.

Ostatecznie cel tej wojny został osiągnięty, ale okupiony wysokimi stratami, przy praktycznie zerowym zysku pod kątem finansowym (zdobyte odszkodowanie wyrównało poniesione zadłużenie).

Inkorporacja Republiki Szczecińskiej (1454 - 1459)[]

Po zakończonej wojnie z Rusią Kijowską celem władcy było przywrócenie stabilności państwa oraz jego równowagi finansowej. Nie rezygnował jednocześnie ze swojej dalekosiężnej handlowej i centralistycznej polityki. Co więcej, potrafił łączyć swoje bieżące i dalsze potrzeby, czego dowodem było podjęcie próby inkorporacji Republiki Szczecińskiej do Polski. Po pierwsze dawało to królowi Jackowi potężny zastrzyk dochodów z prowadzonej przez republikę handlu, po drugie silny, sprawdzony instrument do jego prowadzenia w szerszej niż dotychczas skali. Sama idea nie cieszyła się uznaniem szlachty, lecz silna pozycja królewska nie dawała jej możliwości skutecznego przeciwstawienia. Podobnie sytuacja miała się w przypadku patrycjuszowskich rodów kupieckich przez co w 1459 roku cała Republika Szczecińska została włączona do Królestwa Polski.

Walka o handlowe dominium Maris Baltici (1459 - 1464)[]

Po inkorporacji Republiki Szczecińskiej król Jacek podjął starania w celu reformy handlu i floty, której efektem miał być zwiększony udział Polski w handlu bałtyckim, a co się z tym wiąże, jej wpływów w tym regionie. Należy podkreślić, że zabiegi te przyniosły niezwykłe rezultaty, gdyż szacuje się na ten okres ponad dwukrotny wzrost dochodów z ceł i myt. Niemal zrównały się one z dochodami uzyskiwanymi z pozostałych podatków. Kupcy z Truso mieli odpowiadać przy tym za połowę wymiany handlowej na Bałtyku. W 1462 roku władca wydał kolejne prawo do organizacji jarmarku, tym razem dla Gdańska, a w 1463 dla Lidzbarka.

Śmierć (1465)[]

Jacek Lubomelski zmarł w Szczytnie podczas przygotowań do wojny z Litwą i Pomorzem 17 lipca 1465, mając 43 lata. Przyczyną zgonu była prawdopodobnie choroba. Pozostawił po sobie dwóch synów - Miłobrata oraz Stefana.

Polityka zagraniczna[]

Zwalczanie wpływów Rusi Kijowskiej[]

Największym rywalem Polski w okresie rządów Jacka Lubomelskiego była niewątpliwie Ruś Kijowska. Oprócz konfliktu zbrojnego ze wschodnim sąsiadem władca dążył do zawiązania szerszej koalicji przeciw niemu. W tym celu dbał przede wszystkim o dobre relacje z Litwą m.in. w imię czego toczył z Kijowem wojnę w latach 1452-1454. Niestety ostatecznie Litwa we własnej wojnie z Rusinami pomimo późniejszego zakulisowego wsparcia finansowego ze strony Polski poniosła w 1457 roku klęskę tracąc Połock, Bracław, Troki, Kowno i Żmudź. Stała się tym samym państwem słabym i niezdolnym do skutecznej walki w przyszłości. Co więcej nawiązała przymierze z Królestwem Pomorza. Z tego powodu kolejnym partnerem dla króla stała się Ruś Nowogrodzka. Nie stronił on także od utrzymywania dobrych stosunków z innymi państwami - Węgrami, a nawet Złotą Ordą.

Walka o handlowe dominium Maris Baltici[]

Nie tylko w polityce wewnętrznej król Jacek stawiał priorytetowo kwestię handlu. Wpływała ona także na politykę zagraniczną. Przez strategiczne położenie należącego do Litwinów ujścia Niemna i Memla był on gotów zawalczyć o niego zbrojnie ze swoimi niedawnymi sprzymierzeńcami. Ze względu na wzrost znaczenia polskich kupców co raz częściej spotykali się oni także ze zjawiskiem embarga, które nałożyły na nich w 1460 roku Niemcy zdobywający terytoria w Danii (w odwecie to samo wobec niemieckich kupców uczyniła Polska).

Ciekawostki[]

  • Imię otrzymał po swoim dziadku, księciu małopolski.
  • W okresie panowania króla Jacka doszło do znacznego wzrostu liczby heretyków waldeńskich oraz bogomilców, co uderzało w pozycję duchowieństwa. Ich głównym centrum stała się podlaska Wizna oraz nadodrzański Lubusz, który z tego powodu w 1451 roku znalazł się pod zarządem kleru. W samej Wiznie w 1460 roku wybuchł na tym tle szybko zdławiony bunt.
  • Król Jacek obejmował swoim mecenatem wielu artystów i ludzi nauki, bez względu na wyznawane (np. sprzeczne z nauką Kościoła) poglądy. Jednym z nich był Spytko Tyzenhaus (zm. 1464), urodzony w Sandomierzu filozof, będący jednocześnie jego nadwornym doradcą.
  • Sprawami wojskowości w drugiej dekadzie rządów króla Jacka zajmowała się Dobrosława Lanckorońska - pochodząca z Mazowsza przywódczyni chłopskiego ruchu oporu, wymierzonego w plądrujących wschodnie rubieże kraju Rusinów podczas wojny w latach 1452-1454, która okrzyknięta była "drugą Kingą Gladius Christi".
Władcy Polski
Piastowie książęta Polan: ChościskoPiast
wielcy książęta Polan: Siemowit Okrutny
królowie Polski: Masław I ŚwiętyMieszko IMasław II PółrękiJanko NieprawyMieszko II WielkiKarol
Mazowieccy Krystyn I ZdobywcaKazimierz I StaryGertruda IWielisław IWielisław II ŚmiałyStefan WielkiGierołt IPaweł IPaweł IIGierołt IIBoguchwał ŚmiałyZwinisława Okrutna
Lubomelscy Mirosław BratobójcaJacek MądryMiłobrat SzalonyKrystyn II WielkiKazimierz IIKazimierz IIIKrystyn III Helena IScholastyka IWolisława ZjednoczycielkaGertruda II


Królowie Czech
Piastowie (1082 - 1209) Mieszko IKarolPrendota I CzeskiMieszko IIPrendota IILudmiła Nieludzka
Welfowie (1209 - 1399) Patryk I TłustyMieszko IIIPatryk IIWawrzyniec IPatryk III MądryWawrzyniec II WielkiOdon WielkiWawrzyniec III Bez Ziemi
Mazowieccy (1399 - 1424) Zwinisława Okrutna
Lubomelscy (1424 - nadal) Mirosław BratobójcaJacek MądryMiłobrat SzalonyKrystyn II WielkiKazimierz IIKazimierz IIIKrystyn IIIHelena IScholastyka IWolisława Zjednoczycielka
Unia realna polsko-czeska W roku 1676 zawarta została polsko-czeska unia realna, na mocy której każdy król Polski jest także królem Czech
Advertisement