Gyula I Nieprawy - chan Węgier i Krymu w latach 1002 - 1029, chan Bułgarii w latach 1002 - 1011 i chan Chorwacji w latach 1011 - 1029.
Życiorys[]
Gyula był czwartym dzieckiem i pierwszym, a zarazem jedynym synem chana Levente Błogosławionego oraz Angyalki Arpad. Dojrzewał na dworze w Esztergomie, gdzie zaznał potęgi swojego ojca, przez którą stał się bardzo dumny i arbitralny. Przejął korony swojego rodziciela po jego śmierci w trakcie świętej wojny tengrystów z Turkami Seldżuckimi, jako jeszcze niepełnoletni chłopiec. Jego regenci wycofali węgierskie oddziały z frontu walk, a to dlatego, że Arabowie pod wodzą kalifa Taliba wypowiedzieli wojnę Węgrom, chcąc przejąć Bułgarię. Ten odwrót był jedną z przyczyn klęski tengrystów w wojnie.
Tak więc młody Gyula dorastał w atmosferze walk i wojny. W 1006 r. osiągnął pełnoletność i przejął władze nad krajem. Tymczasem w Kalifacie wybuchła wojna domowa, w której część muzułmańskich nobilów, popierających niejakiego Aarifa, wypowiedziała posłuszeństwo kalifowi Talibowi. Umożliwiło to Gyuli poprowadzenie ataku, dzięki któremu Węgrzy odzyskali to, co stracili. Na ich nieszczęście sytuacja wewnątrz Imperium Arabów została szybko ustabilizowana, gdy Aarif sięgnął po władzę. Ponownie ruszył on na Węgrów, tym razem zmuszając ich do uległości po kilkuletniej kampanii. W 1011 r. Gyula przekazał koronę bułgarską kalifowi, ten zaś, by uciszyć zwolenników obalonego niedawno Taliba, przekazał ją w jego właśnie ręce.
W międzyczasie Gyula wypowiedział jeszcze inną wojnę. Tym razem jego celem padło niewielkie, katolickie księstwo Chorwacji. Po kilku miesiącach walk w 1008 r. zdołał on pokonać księcia Hranisława. Niestety, koszty wojny z Arabami sprawiły, że chan węgierski zdołał koronować się dopiero w 1011 r.
Na swoich ziemiach chan Gyula zaprowadził rządy bezprawia. Działał jak chciał i w jaki sposób chciał, zupełnie nie zważając na prawa, tradycję czy innych ludzi. Dlatego został jednym z najbardziej znienawidzonych władców Węgier w historii. By umocnić swoją pozycję ożenił się z przedstawicielką jednego z najpotężniejszych węgierskich rodów, Kunegundą Zapolya, z którą doczekał się trójki dzieci. Rzeczywiście, wzmocniło to sytuację wewnętrzną Węgier, lecz chan Gyula miał wielu wrogów także poza granicami swego państwa. Wreszcie w 1029 r. jeden z nich, sułtan Chiwy i wasal wielkiego sułtana Turków Seldżuckich, Cuneyda Szlachetnego, a więc Ardahan wysłał zabójcę, który zdołał wysłać chana na tamten świat.
| Władcy Węgier | |
|---|---|
| Chanat Węgier | Arpadowie: Almos Wielki • Árpád I Sprawiedliwy • Linütika I • Árpád II Otyły • Linütika II • Levente I Błogosławiony • Gyula I Nieprawy • Levente II Wielki • Levente III Wielki • Levente IV Zapolyowie: Karol I • Fryderyk Śmiały • Kálmán Wielki Vajlok: Bartłomiej • Csongor Nieprawy Zapolyowie: Ferdynand Ajtbajowie: Zoltán • Izaak • Sylwester Wygnaniec Vajlok: Augustyn Zapolyowie: Karol II • Antoni I Ógjallowie: Gazsi I Vajlok: Zsolt • Gyula II Okrutny • Jenő • Ádárn Spowiednik Miletyjczycy: Bardas Groźny Arpadowie: Urban Szlachetny • Kacper • Mateusz • Elek Mądry • Domoszló Srogi • Ernest |
| Sułtanat Węgier | Amasidzi: Samir |
| Chanat Węgier | Arpadowie: Antoni II • Gazsi II • Franciszek Jochidzi: Toghtoga • Bulughan I Okrutny • Chulgetei Cichy • Bulughan II |
| Marchia Węgier | Andrássy: Albert II • Jan I • Laszlo V Lubomelscy: Ulászló II Lubomelski |