Ádárn Spowiednik

Ádárn Spowiednik
Tytuł	Chan Węgier Chan Grecji
Lata panowania	1198 - 1249 (Węgry) 1261 (Grecja)
Poprzednik	Jenő (Węgry) Bardas Groźny (Grecja)
Następca	Bardas Groźny (Węgry) Imre Mądry (Grecja)
Dynastia	Vajlok
Data urodzenia	1191
Data śmierci	1262
Ojciec	Jenő
Matka	Bogna
Żona	Aranka Vajlok Amalia Arpad Dali z Makhmudmektebu Aigida z Paleokastronu
Dzieci	Ádárn z Nicei Kamilla Imre Mądry Tacsony Ilona Anikó Jenő

Ádárn Spowiednik (1191 - 1262) - chan Węgier w latach 1198 - 1249 oraz chan Grecji w 1261 r. Twórca potęgi Węgier w obszarze Grecji i Azji Mniejszej.

Biografia

Ádárn urodził się w 1191 r. Jego ojcem był chan Jenő, a matką - chanum Bogna. Jego narodziny miały miejsce w trakcie walk wewnętrznych, więc wczesne dzieciństwo miał dość niespokojne. na szczęście, Jenő zdołał stłumić bunt i dziedzictwo Ádárna zostało zabezpieczone. Został on jednak osierocony już w wieku siedmiu lat, w 1198 r. Oznaczało to, że musiał on przejąć władzę nad krajem. Ponieważ był wciąż dzieckiem, w rzeczywistości ster rządów przejęła regencja. Co ciekawe, autorytet jego ojca, jak i lojalność regentów sprawiły, że okres ten minął dość spokojnie. W 1207 r. Ádárn przejął pełnię władzy na Węgrzech.

Chan przejął całkiem bogaty, dysponujący silną armią oraz gospodarką państwo, więc zdecydował się ponowić zarzuconą dawno temu ekspansję terytorialną. Jego wzrok zwrócił się na południe, w stronę Grecji. Region ten był wysoce niestabilny: niedawno sukcesem zakończyła się tam wymierzona w muzułmanów krucjata, w wyniku której powstało Państwo Zakonu Krzyżackiego, lecz już w 1210 r. zostało ono obalone przez Leoncjusza Wyzwoliciela, który utworzył Królestwo Grecji. Te jednak, będąc skrwawione wieloletnimi walkami, było niestabilne. W ciągu kilku kolejnych lat Ádárn przystąpił do ataku. W 1218 r. zdołał on zająć pierwszą zdobycz - zajął bułgarskie Tyrnowo. Następnie Węgrzy wkroczyli na ziemie greckie, przekraczając Bosfor. W 1221 r. padła Nicea - jedno z najważniejszych miast Grecji. Utrata je spowodowała dezintegrację Królestwa Grecji na wiele niezależnych księstewek. W 1222 r. najemnicy na służbie Ádárna zajęli wyspę Samos, zaś w 1223 r. sztandar węgierski powiewał już na murach Tesaloniki. Rok 1224 był jeszcze pomyślniejszy dla Madziarów - zajęli oni Epir, Ateny oraz Adrianopol. W trakcie tych kilkuletnich podbojów Ádárn opanował większość Grecji, tak jej europejskiej, jak i azjatyckiej części. Następne lata chan poświęcił na konsolidację swojej władzy na tymi terenami, w większości zamieszkanymi przez muzułmanów, a częściowo - także katolików.

Ich sytuacja, a także wzrost potęgi pogańskiego, tengryjskiego państwa u wrót do Europy Zachodniej bardzo zaniepokoiła Ojca Świętego Anakleta III, który w 1232 r. ogłosił krucjatę na Węgry. W tym czasie państwo to było zaangażowane w wojnę z muzułmańskim miastem Dyrrachion, więc nie było już osłabione. Pomimo tego, połączone siły Węgrów i Greków (od niedawna poddanych Ádárna) stawiały opór krzyżowcom przez aż pięć lat, wreszcie ulegając. Chan zmuszony był oddać chrześcijanom wszystkie swoje ziemie w Grecji, gdzie utworzono jej Despotat. Jego władcą został syn Leoncjusza, Bardas (warto go zapamiętać, gdyż będzie kluczową postacią w przyszłości chana Ádárna). Klęska spowodowała znaczące osłabienie Węgier, lecz autorytet chana był tak wielki, iż nawet taka klęska nie mogła go podkopać. Już kilka lat później ponownie przystąpił on do ataku na południe. W 1240 r. ponownie węgierscy wojownicy przejęli Tesalonikę, chwytając Bardasa w niewolę i likwidując despotat. W kolejnych latach upadały kolejne punkty greckiego oporu, a ostatni z nich - Ateny - padł w 1243 r. Ádárn ponownie miał pełnię władzy nad Grecją.

Nikt jednak nie na dworze nie doceniał Bardasa, który, przebywając w lochach, zdołał się z nich wydostać, porzucając katolicyzm i przechodząc na tengryzm. Dzięki swojej wymowie i krasomówstwie zdołał on nawet otrzymać nadania ziemskie. W głębi duszy jednak nienawidził chana za zadaną mu klęskę i wśród możnych węgierskich zaczął szerzyć niezadowolenie z rządów wojowniczego władcy, zachęcając jednocześnie szlachtę, by ta poparła jego starania o węgierski tron. Działania te okazały się nad wyraz skuteczne.

W 1249 r. wybuchł potężny bunt, na czele którego stanął nie kto inny, jak Bardas. Szykujący się do kolejnych wypraw wojennych chan nie zdołał stłamsić rebelii i w efekcie został obalony i zmuszony do abdykacji, samemu zostawszy zaledwie księciem Tesaloniki. Mimo tego aktywnie włączył się w ponownie w politykę - wielu możnym nie spodobało się, że obcokrajowiec przejął tron i miast rządzić, jak nakazywała tradycja, z Esztergomu, przeniósł dwór do Konstantynopola. Wybuchła rebelia, którą Ádárn czynnie poparł, obalając Bardasa i osadzając na tronie Arpada, Urbana Szlachetnego. Samemu zaś otrzymał on nowego chana niepodległość i rozpoczął działania, mające na celu zjednoczenie w jego ręku całości ziem greckich. Starzejący się już były chan ponownie siadł na koń i ruszył w bój, walcząc z Bardasem, który pozostawał wciąż władcą Tracji, obejmującej wówczas de iure większość Grecji. Wreszcie, tuż przed śmiercią, w 1261 r. dokonał tego, czego pragnął - zdobył koronę grecką, lecz przeczuwając zbliżającą się śmierć, abdykował na rzecz syna, Imrego Mądrego. Ponoć tuż przed zgonem spotkał się ze swoim śmiertelnym wrogiem, podczas którego to spotkania obaj, już zgrzybiali starcy, przebaczyli sobie i wzajemnie wyznali sobie winy; stąd Ádárn wziął swój nietypowy przydomek - "Spowiednik". Zmarł on kilka dni po spotkaniu, w dniu 19 października 1262 r. Do dziś jest wspominany jako jeden z najwybitniejszych władców węgierskich w ogóle.